Σήμερα έχω διάθεση εξομολόγησης.
Αναρωτηθήκατε ποτέ, πώς νιώθει μια νοσηλεύτρια; Τί αισθάνεται όταν δουλεύει; Πώς πηγαίνει σπίτι της; Πότε βλέπει τα παιδιά της; Πώς λειτουργεί μετά από πρωί-νύχτα;
Κορονοϊός, νοσοκομεία, εντατικές, θάνατοι. Αναρωτηθήκατε ποτέ, πώς νιώθει ο νοσηλευτής που του πεθαίνει ο ασθενής;
Λίγο πολύ, όλοι έχετε επισκεφτεί κάποιον συγγενή ή φίλο σε κάποιο νοσοκομείο. Δεν έχει σημασία αν είναι δημόσιο ή ιδιωτικό. Αν είναι στην Αθήνα ή την επαρχία. Αν είναι εργάσιμη ή αργία.
Πήγατε, είδατε το φίλο/το συγγενή και φύγατε. Κάνατε το κοινωνικό σας καθήκον. Όμως ο φίλος ή ο συγγενής σας, παρέμεινε στο νοσοκομείο. Κάποιος τον πόνεσε για να του βάλει φλεβοκαθετήρα, κάποιος τον έκανε μπάνιο, τον καθάρισε όταν ενεργήθηκε, του άλλαξε σεντόνια μετά που του έπεσε ο πυρετός, του χορηγούσε σε τακτά χρονικά διαστήματα τα φάρμακά του από το στόμα ή τη φλέβα, κάποιος τον τάισε, του κράτησε το χέρι όταν φοβόταν ή πονούσε, του άδειασε τον ουροκαθετήρα, τον βοήθησε να σηκωθεί ή να πιεί την πρώτη του γουλιά μετά το χειρουργείο του. Και αυτός είναι ο νοσηλευτής, η νοσηλεύτρια. Η νοσοκόμα που λέτε στην καθομιλουμένη…
Ξεχνάτε όμως κάτι.
Και η «νοσοκόμα» είναι άνθρωπος. Και εμείς έχουμε δικούς μας ανθρώπους που νοσούν ή είναι θετικοί στον κορονοϊό, που μας περιμένουν στο σπίτι να φάμε μαζί, να διασκεδάσουμε, να πάμε μια βόλτα.
Μπορούμε όμως να συμμετέχουμε στις δραστηριότητες της οικογενείας μας; Λοιπόν, όχι. Προσωπικά, και δεν αποτελώ εξαίρεση στη νοσηλευτική κοινότητα, όταν τέλειωσε η άδεια κυήσεως που είχα, έδωσα, ναι έδωσα, το παιδί μου στους γονείς μου, γιατί εγώ είχα βάρδιες και κυρίως απόγευμα τη Δευτέρα, πρωί την Τρίτη και νύχτα την Τρίτη το βράδυ και μετά πάλι απόγευμα, πρωί-νύχτα και μέσα δυο σαββατοκύριακα ένα έξω. Για να είμαι στη δουλειά στις επτά το πρωί, έπρεπε να ξυπνήσω στις πέντε και μισή και να φύγω στις έξι και τέταρτο από το σπίτι μου. Τί θα το έκανα το παιδί; Και οι δικοί μου οι γονείς μένανε ένα χιλιόμετρο από το σπίτι μου, έχω συναδέλφους που τα παιδιά τους τα έχουν στη Λάρισα, την Αλεξανδρούπολη, την Πάτρα… Τα καλοκαίρια δούλευα σερί δώδεκα μέρες για να πάρω μαζεμένα τα ρεπώ μου μετά τη νύχτα για να φύγω και να πάω στην Καρδίτσα που οι γονείς μου είχαν το παιδί μου στο χωριό για καθαρό αέρα. Και μετά πάλι το ίδιο.
Στα 37 χρόνια που είμαι στις ένοπλες δυνάμεις, Χριστούγεννα, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο, και στις τρεις αυτές γιορτές δεν έχω κάνει ΠΟΤΕ έξω στην ίδια χρονιά. Εκτός από τη χρονιά που είχα άδεια κυήσεως. Πέρυσι, που ήμουν και είμαι υποδιευθύντρια νοσηλευτικής υπηρεσίας, ανήμερα το Πάσχα, πέρασα από το νοσοκομείο να ευχηθώ χρόνια πολλά σε όλα τα παιδιά που δεν ήταν στα σπίτια τους αλλά «επί των επάλξεων», το βράδυ της πρωτοχρονιάς, ήμουν στο νοσοκομείο μαζί με το διοικητή γιατί θα ερχόταν ο Χαρδαλιάς. Για του λόγου το αληθές, μπες τε να δείτε το βίντεο που ανέβασα στο instagram και το facebook μπροστά από το δέντρο του νοσοκομείου. Έφυγα εκείνο το βράδυ στις δύο και μισή. Άλλαξα το χρόνο στο φανάρι έξω από το ΓΝΑ. Το καλοκαίρι είχα κλείσει σουίτα με δική μου πισίνα με θέα την καλντέρα στη Σαντορίνη για τρεις νύχτες, δε χαλάλιζα άλλα χρήματα, και επειδή το παιδί μου δούλευε στην αλυσίδα αυτών των ξενοδοχείων, μου κάνανε δώρο άλλες δυο διανυκτερεύσεις. Θα πήγαινα στις 19 Αυγούστου. Στις 10 Αυγούστου, είχαμε ανάκληση αδειών, τη μέρα εκείνη έφυγα από το νοσοκομείο στις εννέα το βράδυ, γιατί όταν καλείς όλον τον κόσμο να επιστρέψει από την άδειά του δεν μπορείς εσύ να είσαι στη παραλία της Βάρκιζας, έπρεπε εμένα να δουν πρώτα εκεί. Τις 20 ημέρες άδεια που θα έπαιρνα το καλοκαίρι, τις πήρα από τις 5 Ιανουαρίου του 2021 ως τις 25.
Είχα ασθενή, ένα νεαρό παιδί 24 χρονών που είχε σάρκωμα Ewin. Από το ίδιο νόσημα πέθανε η ξαδέρφη μου 27 χρονών. Το παιδί υπέφερε και βόγγαγε. Ότι μπορούσαμε να κάνουμε για την ανακούφισή του το κάναμε. Αφήσαμε τον πατέρα του να κοιμάται στο διπλανό κρεβάτι και να μένει εκεί, για όσο καιρό θα ζούσε το παιδί. Ο θάλαμος του παιδιού ήταν απέναντι από το γραφείο μου. Το βογγητό του παιδιού το άκουγα στο γραφείο μου, στο ασανσέρ, στο αυτοκίνητό μου, στο σπίτι μου… Ζήτησα πέντε μέρες άδεια και πήγα στη φίλη μου στη Λάρισα για να αλλάξω παραστάσεις και να πάψω να ακούω το βογγητό. Τη μέρα που θα επέστρεφα, την ώρα που μπήκα στο τραίνο για να επιστρέψω, μου τηλεφώνησαν τα παιδιά από τη δουλειά και μου είπαν πως το παιδί πέθανε και θα γινόταν η κηδεία στη Λάρισα. Κατέβηκα από το τρένο και πήγα την επομένη μέρα στην κηδεία του παιδιού. Είχα ανάγκη να βιώσω την κηδεία και την οδύνη για να συνειδητοποιήσω ότι η αγωνία και ο πόνος του παιδιού έληξαν. Για να ηρεμήσω και εγώ.
Νομίζετε πως δεν πονάμε όταν πονάει ο ασθενής; Πώς δεν ανησυχούμε για την έκβαση ενός ασθενή; Για το τί θα δείξουν οι εξετάσεις του; Νομίζετε πώς έχουμε τόσο σκληρύνει μέσα μας και δε στενοχωριόμαστε που πεθαίνει κάποιος στο τμήμα μας; Δεν έχει σημασία αν είναι μεγάλος ή μικρός. Είναι μια ανθρώπινη ψυχή που φεύγει. Και σε κανέναν δεν αξίζει να φεύγει μόνος του. Έχω κρατήσει το χέρι σε γιαγιά που ξεψύχαγε γιατί δεν είχε κανένα. Άνοιξε τα μάτια της, μου χαμογέλασε, μου έσφιξε το χέρι και σε δέκα λεπτά έφυγε. Το βλέμμα της το πήρα ως ευλογία.
Και τώρα με τον κορονοϊό, πεθαίνει πολύς κόσμος μόνος του. Παιδιά, φοράτε μάσκες. Παντού. Συνεχώς. Και σωστά. Με τη μύτη μέσα και με άριστη εφαρμογή στο σιδεράκι πάνω από τη γέφυρα της μύτης. Η μάσκα σώζει ζωές. Φορέστε τις και μείνετε σπίτι σας. Μην πάτε πουθενά χωρίς μάσκα, και πουθενά που να έχει κόσμο χωρίς μάσκα. Και μην αφήνετε άτομα χωρίς μάσκα να σας πλησιάζουν. Αν κάποιος δε θέλει να προστατεύσει τον εαυτό του, δικαίωμά του, αλλά δεν έχει δικαίωμα να θέσει εσάς σε κίνδυνο. Μην του το επιτρέπετε. Επιβάλλετέ του να φορέσει μάσκα αν είναι κοντά σας. Προστατευτείτε. Είναι θέμα ζωής και θανάτου.
Οι νοσηλευτές, λείπουμε από τα σπίτια σε μεγάλες γιορτές, στα γενέθλια των παιδιών μας, όταν το παιδί μας είναι άρρωστο, όταν οι γονείς μας είναι άρρωστοι, όταν είμαστε εμείς άρρωστοι. Έχω κάνει νυχτέρια, με το ντεπόν το αναβράζον στην τσέπη γιατί κάθε τέσσερις ώρες έπρεπε να παίρνω ένα για να βγάλω τη βάρδια.
Οι νοσηλευτές, γυρνάμε στα σπίτια μας κουρασμένοι σωματικά και ψυχικά. Δεν έχουμε κουράγιο να συμμετέχουμε σε γιορτές, αλλά το κάνουμε σφίγγοντας τα δόντια γιατί οι δικοί μας άνθρωποι δε χρειάζεται να ανησυχούν μαζί με εμάς για το παιδί που χειρουργείται και δεν το ξέρουν. Για το νέο που ήρθε με ρήξη ανευρύσματος κοιλιακής αορτής και δεν κρατάει πίεση μετά το χειρουργείο. Για τη μάνα με τα τρία παιδιά που έπαθε εγκεφαλική αιμορραγία και είναι στο μεταίχμιο του θανάτου. Γελάμε αλλά τα μάτια μας δε γελούν.
Ο γιος μου είχε παράπονο γιατί δεν τον πήγα ποτέ στις παρελάσεις, γιατί δούλευα. Αν δε δούλευα, παρέλαυνα εγώ.
Άλλα παιδάκια παίζουν στις παιδικές χαρές, εγώ όταν δεν είχα που να αφήσω το παιδί, γιατί οι δικοί μου λείπανε, το έπαιρνα στη δουλειά. Κοιμόταν στο καμαράκι των νοσηλευτών σκεπασμένο με το στρατιωτικό μου τζάκετ. Έπαιζε με τα καροτσάκια και με τις σύριγγες στο νοσοκομείο. Τον άφησα μόνο του όταν ήταν 11 ετών στο σπίτι το πρωί με 10 ευρώ να πάρει γάλα μίλκο και ένα κρουασάν με το σκεπτικό ότι στις τρεις το μεσημέρι θα επέστρεφα. Αλλά επειδή είχε πάρει φωτιά ο Υμηττός, εμείς μείναμε επιφυλακή. Κατέβηκε στη γειτόνισσα και τον έφερε η γειτόνισσα στο νοσοκομείο και κοιμήθηκε εκεί το βράδυ. Εγώ και το παιδί φύγαμε την άλλη μέρα το μεσημέρι… και το δικό μου δεν είναι το μοναδικό παιδί νοσηλευτή που μεγάλωσε μέσα στα νοσοκομεία. Ούτε το μοναδικό που κοιμήθηκε πρωί μεσημέρι βράδυ σε νοσοκομείο γιατί δούλευε η μάνα του ή ο πατέρας του.
Η προσφορά μας στο συνάνθρωπο, στον ασθενή, στο συνάδελφο, είναι εις βάρος μας. Εις βάρος των οικογενειών μας, των παιδιών μας, της ψυχικής μας ηρεμίας, των αντοχών μας.
Αναρωτηθήκατε γιατί έχουμε μια σκληρή έκφραση στα πρόσωπά μας; Γιατί δεν πρέπει να δείχνουμε τη συντριβή μας όταν μαθαίνουμε τα αποτελέσματα των εξετάσεων κάποιου που έχει μια ανίατη νόσο. Γιατί πρέπει να το παίξουμε χαρούμενες και αισιόδοξες. Και ας ξέρουμε… Γιατί έχουμε πονέσει και ιδρώσει ώρες κάνοντας ΚΑΡΠΑ σε κάποιον που τελικά δεν αναλαμβάνει και πεθαίνει. Που κρατάμε το χέρι της ασθενούς και της χαμογελάμε λέγοντας πως κανένας δε μας πέθανε από αυτό και ας ξέρουμε πως μετράει μέρες… Γιατί ότι ζούμε εκεί, δεν πρέπει να το φέρνουμε στο σπίτι μας. Γιατί το παιδί μας θέλει να δει τη μάνα του να του χαμογελάει και ας μην ξέρει πως όταν το αγκαλιάζουμε τόσο σφιχτά είναι από ανακούφιση γιατί το έχουμε κοντά μας και όχι για επίδειξη δύναμης. Γιατί οι δικοί μας άνθρωποι δεν πρέπει να ξέρουν πόσο υποφέρουμε μέσα στο νοσοκομείο. Ούτε πρέπει να δείχνουμε πως δεν προλάβαμε να κατουρήσουμε όλη τη βάρδια ή να πιούμε ένα ποτήρι νερό όλη τη βάρδια. Ότι τα πόδια μας το πρωί πλέανε μέσα στα σαμπώ μας αλλά το μεσημέρι δε χώραγαν σ΄αυτά από την ορθοστασία και το τρέξιμο. Δε χρειάζεται να ξέρουν πως δεν είχαμε λόγια να παρηγορήσουμε μια μάνα που έχανε την κόρη της, ούτε ότι δεν μπορούσαμε να πούμε στη νεαρή κοπέλα που είναι έγκυος ότι ο άντρας της πέθανε…
Δεν έγινα νοσηλεύτρια γιατί αγαπούσα το επάγγελμα. Έγινα για το γαλόνι. Στην πορεία αγάπησα όμως αυτό που έκανα. Μου άρεσε να φροντίζω και να ανακουφίζω τους ασθενείς. Επέλεξα χειρουργική ειδικότητα γιατί ο χειρουργικός ασθενής όσο βαρειά νόσο και να έχει, τον χειρουργούν, και κάθε μέρα είναι και λίγο καλύτερα και τελικά φεύγει όρθιος και περπατώντας από το τμήμα. Ο ασθενής στην παθολογική τις περισσότερες φορές φεύγει με τα πόδια μπροστά και αυτό δεν το άντεχα. Λάτρεψα το χειρουργείο. Δε με ενοχλούσε η ορθοστασία, το ότι δεν μπορούσα να μετακινηθώ ή να πάω να κατουρήσω, γιατί δεν έβλεπα τον ασθενή και δε δενόμουν μαζί του. Θα έβλεπα το χειρουργικό πεδίο, πόση ώρα; Τέσσερις; Έξι;; Δώδεκα;;; μετά θα έφευγε, δε θα τον ξανάβλεπα. Ήμουν αποστασιοποιημένη από το πρόβλημα. Ιδανικό. Κάτι που δε συμβαίνει στα νοσηλευτικά τμήματα. Θα μιλήσεις, θα σε ρωτήσουν, θα τους ρωτήσεις, και αν μείνει και πολύ καιρό, θα γίνεις φίλη τους. Και θα εκμυστηρεύονται πολλά πράγματα. Και μετά πεθαίνουν. Και μένεις μετέωρη. Και μέσα σου κλαις. Μέσα σου. Γιατί ως νοσηλεύτρια, δεν μπορείς να εξωτερικεύσεις τον πόνο ή τη στενοχώρια σου, την απόγνωση ή την απελπισία σου. Πρέπει να είσαι εκεί. Βράχος. Χαμογελαστή, μόνο στα χείλη, ήρεμη, πράα, μεθοδική, σταθερή, σημείο αναφοράς.
Και όλο αυτό είναι κουραστικό. Λίγες αντέχουν και δε δηλώνουν παραίτηση με την πρώτη ευκαιρία. Θέλει δύναμη, κουράγιο, αντοχή, αποφασιστικότητα, υπομονή. Αλλά και η υπομονή έχει τα όριά της. Και η δική μου σώθηκε για σήμερα και γι αυτό σας τα είπα. Όχι ότι ένιωσα καλύτερα, αλλά ξεθύμανα προς το παρόν. Και σας έδωσα να καταλάβετε τι περνάμε. Και δε λέω και λεπτομέρειες… γιατί είμαι και καλό κορίτσι, τι κορίτσι δηλαδή, γουμαρομπεμπέκα, αλλά τέλος πάντων. Άντε βρε, καλό σας βράδυ, και όταν βλέπετε νοσηλεύτρια, να τη σέβεστε. Το αξίζει…
